Hoe blijf ik gezond? Wat is oud worden? Hoe word ik oud? Wat heb ik nodig om in mijn vertrouwde omgeving te blijven wonen? Wat, als? Wat brengt de toekomst mij? Vragen die voortkomen uit onwetendheid of onzekerheid over het oud worden. In dit opiniestuk wil ik die vraag omdraaien. Hoe kunnen wij als samenleving ons voorbereiden op die toekomst?
De laatste jaren is er een verandering ontstaan over wat we onder ouderen verstaan. Waar vroeger werd gesproken over de drie fasen in het leven, spreekt men er tegenwoordig over 4. Na de jeugd (de eerste levensfase) en de volwassenheid (de 2delevensfase) was er vroeger alleen nog de ouderdom. Nu volgt vaak eerst een periode waarin ouderen ‘niets meer hoeven’, maar nog wel gezond en energiek zijn (de derde levensfase). Pas in de vierde levensfase worden ouderen kwetsbaarder en hulpbehoevender. Gemiddeld gezien komen mensen tussen de 75 en 80 jaar in deze vierde levensfase terecht, maar dat geldt niet voor iedereen. Er zijn ook heel wat mensen die de derde fase overslaan. In de Gestelse Ontginning zal juist het aantal ouderen in de vierde levensfase (75jaar en ouder), de komende jaren toenemen.
Heel algemeen gesteld zijn er twee elementen belangrijk om een goede oude dag te kunnen ervaren. Dat zijn eigen regieen gevoel van verbondenheid. Eigen regie houdt in dat mensen in staat zijn om zelf te bepalen hoe zij leven. Echter lichamelijke of mentale beperkingen kunnen toenemen en ouderen hulpbehoevend maken. Dan is het lastig om zelf de regie te houden. Waar eigen regie gaat om het niet nodig hebben van anderen, heeft het gevoel van verbondenheid juist te maken met de relaties met anderen.
Bij ouder worden kunnen dus eigenlijk 2 soorten van verlies optreden, namelijk het verlies om gezond te kunnen blijven functioneren en het verlies van sociale contacten. Daardoor wordt het voor ouderen, maar zeker ook voor de samenleving, belangrijker om creatief en flexibel met onzelfstandigheid en afhankelijkheid van het oud worden om te (leren) gaan. Lessen over oud worden in de breedste zin van het woord kunnen een verrijking zijn in alle 4 de levensfasen.
Juist als het leven pijn gaat doen of onzeker dreigt te worden, gaan ouderen en hun directe omgeving op zoek naar oplossingen of aanpassingen. Daarmee lijkt het alsof men zich pas dan bewust wordt van de situatie en dat daarmee de noodzakelijke aanpassingen makkelijker worden toelaten. Helaas blijkt ook dat juist op die momenten de beste oplossingen niet altijd aanwezig zijn. Als mens kunnen we ook onze gevoelens of emoties voor zaken die betrekking hebben op de toekomst ook niet inschatten. Wel zijn we in staat om onze leefstijl van het hier en nu te bekijken enons zelf de vraag te stellen wat de veranderingen en of aanpassingen zijn die je nu kunt doen. Daardoor kan leefstijl en kwaliteit van leven verbeterd worden en daarmee wordt de mogelijkheid om zelfstandig thuis te blijven wonen verhoogd.
Onderzoek laat zien dat het leven van ouderen zich vaak relatief dichtbij huis afspeelt. En in die ‘huiselijke’ omgeving denk ik dat we als samenleving een grotere rol van betekenis kunnen spelen door het creëren van laagdrempelige fysieke locaties, waar het mogelijk is om elkaar te ont-moeten. In contact komen met buurtbewoners, informele en formele zorgverleners, de overheid en lokale ondernemers. Deelnemen aan toegankelijke programma’s rondom bewegen, voeding, gezondheid en geluk. Verbondenheid en waarde creatie naar elkaar toe, in de wijk dichtbij huis. Ruimte en aandacht voor het spanningsveld dat gevoeld wordt tussen eigen regie, afstand en nabijheid. Daardoor ontstaat bewustwording van de waarde naar elkaar toe en wordt geleerd hoe de buurt als gemeenschap om kan gaan met veranderingen die plaats vinden. Samen leren oud worden als basis voor gelukkig en gezond zelfstandig wonen in de vertrouwde omgeving!
